پارک ملی خجیر جاجرود؛ محیط بکر برای گردشگری + تصاویر

19:02 - 1395/10/18

پارک ملی خُجیر منطقه‌ای حفاظت‌شده در شرق استان تهران واقع در بخش جاجرود شهرستان پردیس و نزدیک به شهر پردیس است که حدود 10 هزار و 13 هکتار وسعت داشته و از سال ۱۳۶۱ به‌عنوان پارک ملی تعیین شده است. این منطقه از حدود ۲۰۰ سال پیش به‌عنوان شکارگاه سلطنتی قرق شده و درواقع قدیمی‌ترین منطقه شکارممنوع در کشور است.

به گزارش صبح پردیس؛ پارک ملی خجیر و پارک ملی سرخه‌حصار قسمتی از منطقه حفاظت‌شده جاجرود در منتهی‌الیه شرق تهران می‌باشند. پارک ملی خجیر و پارک ملی سرخه‌حصار از قدیمی‌ترین مناطق حفاظت‌شده در جهان می‌باشند و مدیریتی یکپارچه دارند. وجود مناظر بکر و طبیعی و تنوع زیستی مناسب، همچنین تأثیر بسیار بالای این منطقه در کاهش آلودگی هوای شهر تهران اهمیت این پارک‌های ملی را دو چندان می‌کند.

پس از انتخاب شهر تهران (1174) هجری به‌عنوان پایتخت کشور ایران ٬ اراضی واقع در شرق این شهر با عناوین منطقه قرق و شکارگاه موردحفاظت قرار گرفتند. بدین اعتبار می‌توان آنها را از قدیمی‌ترین مناطق تحت حفاظت در جهان تلقی نمود. پس از انقلاب اسلامی با تصویب شورای انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محیط‌زیست معمول گردید این سازمان پس از انجام بررسی‌های محدوده دارای قابلیت‌های حفاظتی را مشتمل بر پارک‌های ملی سرخه‌حصار و خجیر و منطقه حفاظت‌شده جاجرود با مساحت 55118 هکتار برگزید. حفاظت از این اندوخت گاه‌ها از سال 1361 طبق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط‌زیست جنبه قانونی یافته است. پارک ملی سرخه‌حصار با مساحت 9168 هکتار در همسایگی با محدوده شرقی خدمات شهری تهران و پارک ملی خجیر با وسعتی معادل با 9971 هکتار در فاصله‌ای نه چندان دور از شرق پارک ملی سرخه‌حصار واقع گردیده انداین دو پارک که در دل منطقه حفاظت‌شده جاجرود جای گرفته‌اند از نادرترین و بکرترین اکوسیستم‌های …مشاهده کامل متن طبیعی، استپی،بیشه‌ای کوهستانی کشور به‌حساب می‌آید. بر اساس مصوبه شماره 91 مورخ 21/6/61 شورای عالی حفاظت محیط‌زیست قسمتی از منطقه سرخه‌حصار که حدودوثغور آن دقیقاً” در مصوبه مذکور مشخص گردیده به‌عنوان پارک ملی اعلام که این مصوبه در آگهی روزنامه رسمی شماره 11023 مورخ 8/10/61 منتشرشده است که منطقه سرخه‌حصار شامل پارک ملی سرخه‌حصار، پارک ملی خجیر، منطقه حفاظت‌شده جاجرود و ورجین می‌باشد.
پارک ملی خجیر همانند پارک ملی سرخه‌حصار در شرق تهران و در 45/35 الی 36/35 عرض شمالی و 40/51 الی 49/51 طول شرقی واقع‌شده و مساحت آن در حدود 10013 هکتار می‌باشد.

شاید باورش کمی سخت باشد ولی در بیخ گوش تهران و در انتهای اتوبان شلوغ و پر سروصدای بابایی منطقه‌ای بسیار زیبا و البته حفاظت‌شده وجود دارد به نام پارک ملی خجیر. اگر با مجوز سازمان محیط‌زیست وارد شوید احتمالاً با گله‌های پر تعداد قوچ و میش و کل و بز و حتی تشی Hystrix indica و پایکا و شاید هم پلنگ!
پارک ملی خجیر از نزدیک‌ترین پارک‌های ملی هم‌جوار کلان‌شهر تهران، است. منطقه‌ای که از خیلی از نقاط آن ساختمان‌های شهر تهران و رودهن و بومهن دیده می‌شود و در شب نور چراغ‌ها و صدای یکنواخت ماشین‌ها با یک فرکانس ثابت جلب‌توجه می‌کند.
این منطقه شش تنفسی تهران محسوب می‌شود درحالی‌که خود به‌شدت موردتهاجم انواع آلودگی‌های زندگی شهری از قبیل ساخت‌وساز و آلودگی هوا و آلودگی صوتی و… قرارگرفته است.
خجیر منطقه‌ای است کوهستانی و تپه‌ماهوری با دامنه ارتفاعی 1300 تا 2100 متر در استان تهران که «جاجرود» در آن جاری است. این منطقه در سال 1361 با مساحتی برابر با 9971 هکتار به پارک ملی ارتقاء یافت. تنوع بسیار زیاد پارک، ویژگی اصلی آن به شمار می‌رود. در روزگارانی نه چندان دور در اردیبهشت ماه این منطقه از شقایق پر می‌شد، اما چیدن آنها توسط مردم و گردشگران، شرایط را به‌گونه‌ای تغییر داده است که امروز برای مشاهده چند گل شقایق باید مدتی را در پارک جستجو کنیم. درواقع شقایق‌های خجیر جزو گل‌های وحشی خودرو هستند که متأسفانه به خاطر تخریب‌های انسانی دستخوش تغییرات بسیاری شده‌اند.

*اقلیم

۱- اقلیم خشک و سرد (میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال از ۲- تا ۲/۴ درجه برحسب ارتفاع تغییر می‌کند) که مرز ارتفاعی این اقلیم ۱۵۳۰ متر است.
۲- اقلیم نیمه‌خشک و سرد (میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال از ۲/۴- تا ۸/۵- درجه متغیر است) که این اقلیم در ارتفاعات بین ۱۵۳۰ تا ۱۷۴۴ متر واقع است.
۳- اقلیم نیمه مرطوب سرد (میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال از ۸/۵ تا ۷- درجه تغییر می‌کند) که این اقلیم در ارتفاعات بین ۱۷۴۴ تا ۱۹۰۴ متر واقع است.
۴-اقلیم ارتفاعات فوقانی که این اقلیم در ارتفاعات بالاتر از ۱۹۰۴ متری قرار دارد. جهت وزش چیره باد، جهت جنوب غربی و غربی است و ازنظر شدت، شمال و شمال شرقی است. بیشترین میزان وزش باد نیز در فصل بهار اتفاق می‌افتد.
بارندگی در پارک ملی خجیر و سرخه‌حصار بیشتر ناشی از جریان‌های غربی و مدیترانه‌ای است که نزدیک به ۸ ماه از سال، از اوایل پاییز تا نیمه‌های بهار، به‌تناوب منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
منابع آبی در پارک ملی خجیر عبارتند از: رودخانه جاجرود که پس از عبور از سد لتیان در پارک جریان دارد. همچنین چشمه‌ها که آبدهی بیشتری نسبت به پارک ملی سرخه‌حصار دارند. از چشمه‌های مهم این منطقه می‌توان به چشمه باغ انگوری، باغ اناری، دره چنار، سنگ بندی، باغ شاه، نایب علی و سید رضا اشاره کرد. کم باران‌ترین ناحیه پارک ملی خجیر دره مرکزی آن است که بارندگی آن از ۳۰۰ میلی‌متر کمتر و از ۲۷۵ میلی‌متر بیشتر است.
پارک ملی خجیر ازنظر زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی وضعیت بسیار پیچیده‌ای دارد. یک واحد شامل تشکیلات آبرفتی حاوی سنگ‌های کنگولومرا، ماسه‌سنگ، مارن‌های ماسه‌سنگی همراه با گچ آهن‌دار و بخش‌هایی از منطقه حاوی توده‌های آتشفشانی نظیر آندزیت و ریولیت است.
بررسی خاک به‌طور عمده می‌تواند در تعیین زیستگاه‌های مناسب برای برخی از گونه‌های جانوری حیات‌وحش دارای اهمیت بسیار باشد. در این منطقه خاک‌ها جوان و کم تحول‌یافته‌اند و به علت تراکم بیشتر پوشش گیاهی و ملایم بودن شرایط اقلیمی غنی‌تر از پارک ملی سرخه‌حصار می‌باشد. به راین اساس خاک‌های پارک ملی خجیر در هفت تیپ ۱- تیپ سرو کوه ۲- تیپ به یدک ۳- تیپ باغشاه ۴- تیپ اصلان ۵- تیپ فیروزه ۶- تیپ کافرهومند-میدانک ۷- تیپ جاجرود قرار می‌گیرد.
پارک‌های ملی خجیر، سرخه‌حصار و منطقه حفاظت‌شده جاجرود به‌وسیله پاسگاه‌های محیط‌بانی باغ شاد، جاجرود، ماملو، قصر فیروزه و توچال تحت حفاظت قرار دارند.
*پوشش گیاهی:
در پارک ملی خجیر ۳۵ جامعه گیاهی متشکل از جوامع طبیعی، نیمه‌طبیعی، فرنگی و زراعی وجود دارند. علاوه بر این گونه‌های نادری نظیر زیره سیاه در پارک ملی خجیر دیده می‌شود.
از گونه‌های دارویی، صنعتی و خوراکی مشخص پارک ملی خجیر می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: بابونه، سیرش زرین، باریحه، ریواس، پیاز صورتی، جا شیر کوتوله، بادیان کوهی، زیره سیاه، شنگ، تلخ‌بیان، شیرخشت و پیچک قندرونی. بخش دشتی باغ شاد با ارتفاع ۱۴۲۰ متر شامل گیاهانی نظیر درمنه، انواع گون، چوبک و اسفند می‌باشد و اشکوب فوقانی کوه‌ها دارای درختانی مانند بنه، بادام خار آلود، ارس و نسترن که اصولاً تیپ پوشش گیاهی ارتفاعات بالای کوه منطقه است.
در پارک ملی خجیر انواع پرندگان و پستانداران زیست می‌کنند. جالب این که هنوز آهو در منطقه دیده می‌شود. بنا به اظهارات کارشناسان محیط‌زیست در منطقه غیر از قوچ و میش و کل و بز، پلنگ نیز وجود دارد.
نظر به پوشش گیاهی خوب منطقه یکی دیگر از ضربه‌هایی که به این منطقه جالب وارد می‌شود، آتش‌سوزی است که بیشترین عامل آن انداختن ته سیگار روشن توسط سرنشینان خودروهای عبوری داخل منطقه است.
پارک ملی خجیر همانند پارک ملی سرخه‌حصار در شرق تهران و در 45/35 تا 36/35 عرض شمالی و 40/51 تا 49/51 طول شرقی واقع‌شده و مساحت آن در حدود 100 هزار و 13 هکتار است.
پوشش گیاهی این پارک ملی، عبارتند از: بنه، بادام‌کوهی، ارس، داغداغان، چنار، سپیدار، پده، بید، زالزالک تبریزی، افرا، زبان‌گنجشک، عرعر، اقاقیا، کاج، تنگرس، تمشک، گز، شیشعان، روناس، زرشک، سوفورا، شیرخشت، سیاه تلو، دغدغک و ارمک.
*گونه‌های شاخص جانوری:
پستانداران:
منابع آب کافی، پناهگاه زیاد، و پوشش گیاهی متناسب با نیاز گونه‌ها، مجموعاً زیستگاه مناسبی در دو پارک ملی خجیر و سرخه‌حصار و منطقه حفاظت‌شده جاجرود فراهم کرده است، به‌خصوص پارک ملی خجیر از جنبه‌های زیباشناختی، بوم‌شناسی، ژنتیکی، آموزشی، گردشگری و اجتماعی- اقتصادی ارزش‌های بسیار مهم بوده به‌طوری که از بهترین زیستگاه‌های البرز مرکزی می‌باشد.
به علت قطع ارتباط با مناطق همجوار، این منطقه به صورت جزیره‌ای شده و پستانداران این منطقه را در رابطه با مهاجرت‌ها و جابجائی‌های عادی فصلی خود دچار مشکل نموده است.
تعداد گونه‌های جانوری موجود پارک ملی خجیر در هر یک از راسته‌ها به شرح زیر است:
۳ گونه از راسته حشره‌خواران Erinaceidae شامل: خارپشت اروپائی، حشره‌خور دورنگ، حشره‌خور دندان سفید
۵ گونه از راسته خفاش‌ها Chiropter شامل: خفاش بال‌سفید، خفاش سبیل دار، خفاش گوش موشی کوچک، خفاش گوش پهن، خفاش دم‌آزاد اروپائی
۱۶ گونه از راسته جوندگان Rodentia شامل: تشی، موش صحرائی، موش قهوه‌ای، موش سیاه، موش خانگی، موش ورامین، هامستر دم‌دراز، هامستر خاکستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول آبزی، ول اجتماعی، ول معمولی، ول حفار افغانی، دوپای کوچک، دوپای ناشناخته
۱ گونه از راسته خرگوش‌ها Lagomorpha شامل: خرگوش
۹ گونه از راسته گوشت‌خواران Carnivora شامل: گرگ، شغال، روباه معمولی، سمور، رودک، شنگ، کفتار، گربه وحشی، پلنگ
۴ گونه از راسته زوج سمان Artiodactyla شامل: گراز، کل و بز، قوچ و میش وحشی، آهو
پرندگان:
پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصار و منطقه حفاظت‌شده جاجرود به علت دارا بودن زیستگاه‌های مختلف اعم از رودخانه، کوهستان، استپ، دارستان، کشتزار، باغات و همچنین قرار گرفتن در مسیر مهاجرت تعداد زیادی از گونه‌های مهاجر از موقعیت بسیار خوبی جهت زندگی پرندگان برخوردار می‌باشد و به همین دلیل گونه‌های متنوعی از پرندگان در زیستگاه‌های مختلف آن مشاهده می‌گردند.
در مجموع پرندگان پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصار و منطقه حفاظت‌شده جاجرود ۱۱۵ گونه بوده که ۲۲٫۶ درصد پرندگان ایران را تشکیل می‌دهد:
تعداد ۳۴ گونه بومی (۲۹٫۵ درصد) شامل پرندگانی از قبیل کبک معمولی (Alectoris chukar) و تیهو (Ammoperdix griseogularis)
تعداد ۳۰ گونه مهاجر زمستان گذران (۲۶ درصد) پرندگانی از قبیل اردک سرسبز (Anas platyrhynchos) خوتکا (Anas crecca) و نوک پهن (Anas clipeata)
تعداد ۴۱ گونه مهاجر تابستان گذران (۳۵٫۵ درصد) شامل پرندگان راسته Passeriformes از قبیل انواع زرد پره (Emberiza) پری‌شاهرخ Oriolus oriolus و پرندگان دیگری مانند هدهد (Upupa epops) و سبزقبا (Coracias garrulus)
تعداد ۷ گونه عبوری (۶ درصد) شامل بسیاری از اردک‌ها نظیر فیلوش (Anas acuta) گیلار (Anus penelope) و پرندگان شکاری مانند عقاب شاهی Aquila) heliaca) از این گروه می‌باشند.
تعداد ۳ گونه رهاشده از قفس (۲٫۵ درصد) این پرندگان که شامل طوطی طوق صورتی (Psittacala krameri)، بلبل خرما (Pycnonotus leucotis) و مینا (Acridotheres tristis) می‌باشند، بومی منطقه نبوده و توسط انسان از مکان‌های دیگر به تهران منتقل گردیده و رهاشده‌اند. تعداد این پرندگان روبه افزایش می‌باشد.
خزندگان:
در پارک‌های ملی خجیر، سرخه‌حصار و منطقه حفاظت‌شده جاجرود تعداد ۲۷ گونه خزنده شناسایی گردیده‌اند که شامل ۹ گونه از راسته سوسمارها ۱۷ گونه از راسته مارها و یک گونه لاک‌پشت می‌باشد. گونه شاخص خزنده منطقه بزمجه بیابانی تعیین گردیده است و البته در منطقه گونه‌های بااهمیت دیگری نظیر لاک‌پشت مهمیز دار غربی (‌Testudo graeca ibera) وجود دارد که علاوه بر اینکه حمایت‌شده می‌باشد در طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت IUCN نیز در طبقه آسیب‌پذیر قرار دارد. از سایر گونه‌های بااهمیت دیگر از قبیل افعی البرزی (Vipera ursine)، افعی شاخ‌دار، بزمجه دشتی در منطقه وجود دارند که در لیست اتحادیه جهانی حفاظت IUCN به‌عنوان گونه‌های در معرض خطر انقراض می‌باشند.
دوزیستان:
در پارک‌های ملی خجیر و سرخه‌حصار و منطقه حفاظت‌شده جاجرود دو گونه دوزیست بنام وزغ سبز (Bufo viridis) و قورباغه معمولی Rama) (ridibunda زندگی می‌کنند.
ماهیان:
در این مناطق یک گونه غیربومی بنام قزل‌آلای رنگین‌کمان (Onchorynchus mykiss) و ۶ گونه بومی وجود دارد که عبارتند از: ماهی سیاه گونه (Capoeta damascinas)، ماهی سیاه گونه (Capoeta aculeta)، سس ماهی (Barbus sp)، سگ‌ماهی جویباری ( Noemachilus sp) عروس ماهی (Leuciscus cephalus) ماهی کولی (Alburnoides bipuntatus)
تا چندی قبل، یعنی پیش از آنکه وضعیت خجیر به مرحله بحرانی برسد، قرار بود که این پارک جنگلی تبدیل به اکوموزه ایران شود. منظور از اکوموزه، یک سایت طبیعی زنده است که در آن، ماهیت و هویت بارز و ارزنده یک منطقه به نمایش گذاشته می‌شود و جوامع محلی از طریق آن، میراث فرهنگی یا طبیعی خود را باهدف دستیابی به توسعه پایدار معرفی، مدیریت و حفاظت می‌کنند.
اما این روزها پارک جنگلی خجیر که به دلیل نزدیکی به کلان‌شهر تهران در معرض آسیب‌های مختلف است، وضعیت چندان مساعدی ندارد. شکار غیرقانونی حیوانات این پارک، آتش‌سوزی و حتی کم‌توجهی مسئولانی که نقشه‌های راه‌سازی شان را وسط پارک جنگلی خجیر پیاده کرده‌اند، سلامت این جنگل را به خطر انداخته است.
برای دسترسی به پارک ملی خجیر باید به شرق تهران و محدوده سه راه تهران‌پارس سری بزنید تا پارک‌های جنگلی خجیر و سرخه‌حصار را ببینید. منطقه‌ای که شاید اگر امروز برای دیدنش اقدام نکنید، فردا با علفزار خشک و ساختمان‌های بدترکیبی مواجه شوید که به‌جای خجیر کنار خیابان جا خوش کرده‌اند!

زمان مناسب بازدید

زمان بازدید در منطقه می‌بایست با در نظر گرفتن فصل زادآوری و تولیدمثل حیات‌وحش منطقه یعنی اوایل تیرماه تا اوایل آبان ماه باشد و بازدیدها می‌بایست در مسیرهای تعیین‌شده صورت گیرد. شایان‌ذکر است بازدید و گردشگری در محدوده‌های باغ شاد، باغ انگوری و زیستگاه‌های این منطقه به دلیل قرارگیری در زون امن پارک ملی باید محدودتر شود.

راه‌های دسترسی

مسیر اول: تهران ـ انتهای اتوبان بابایی ـ پارک ملی خجیر

مسیر دوم: تهران – ابتدای جاده هراز – پارک ملی خجیر برای بازدید از پارک ملی خجیر نیاز به اخذ مجوز از سازمان حفاظت از محیط‌زیست است که باید با هماهنگی قبلی تهیه شود. بعد از گذر از درب ورودی و ایست بازرسی پس از طی ۱۳ کیلومتر در سمت راست درب ورودی به قسمتی از پارک را می‌بینید که به باغ شاه (اسم امروزی باکمی تغییر، باغ شاد) معروف است ازاینجا به بعد جاده به مسافت تقریبی ۲ کیلومتر جاده خاکی است و در انتها باید ماشین را پارک کنید و در پارک به پیاده‌روی بپردازید.

وسایل ضروری و پیشنهادی

کارت شناسایی، داروهای شخصی، لیوان، قاشق، چنگال، قمقمه آب، کفش پیاده‌روی، کوله یک روزه، زیرانداز، لباس گرم، بادگیر، دوربین عکاسی، کرم ضد آفتاب، باتوم، فلاکس چای

انتهای پیام/

19:02 - 1395/10/18

دیدگاهتان را بنویسید