استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به اینکه محل تلاقی گسل مشاء در محل روستا کلان (از توابع لواسان) با گسل شمال تهران یک کانون خطر زلزله محسوب می‌شود، گفت: در 10 کیلومتر جنوب این نقطه شهر جدید پردیس احداث شده است که محل مهمی برای تجمع جمعیت هست و جمعیت متأسفانه بیشتر هم خواهد شد.
به گزارش صبح پردیس؛ «کشف گسل جدید در تهران، حوالی پردیسان و برج میلاد، خطرناک‌تر از هر گسل دیگر برای پایتخت» این خبری بود که دیروز ترسی به جان پایتخت‌نشین‌ها انداخت. به‌هرحال تیتر و خبر ترسناکی است و زندگی بسیاری از مردمی که در حوالی برج میلاد زندگی می‌کنند را به خطر می‌اندازد؛ شهرک غرب، سعادت‌آباد، گیشا، ستارخان، مرزداران، کردستان، ملاصدرا و … هرچند که از زلزله‌های وعده داده‌شده تهران کلاً باید ترسید و برای آنها آماده بود، البته کسی جدی نمی‌گیرد!
اما اینکه اعلام شود یک گسل جدید در تهران، خطرناک‌تر از بقیه است، می‌تواند بسیاری از معادلات را به هم بزند. علاوه بر آسیب به امنیت روانی اهالی محلاتی که ظاهراً روی این گسل زندگی می‌کنند، قطعاً پیامدهای اقتصادی هم برای ملک در این مناطق دارد. بااین‌حال ظاهراً چنین کشفی با چنین کیفیتی که بیان‌شده، چندان هم درست نیست. هرچند که تمام تهران در انتظار یک زلزله هولناک بسر می‌برد.
طبق اطلاعات قبلی، پهنه تهران چند گسل اصلی دارد؛ پهنه گسل شمال تهران، پهنه گسله کهریزک، پهنه گسله‌های به‌موازات گسل شمال تهران (گسل‌های نیاوران و طرشت یا پردیسان). گسل‌های مشاء، ایوانکی، رباط‌کریم و پیشوا مهم‌ترین گسل‌های پهنه پیرامون تهران هستند.
با دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم درباره خبر کشف گسل جدید و میزان خطر آن، گفتگو کردیم. به گفته او زلزله در محیط‌های شهری، حتمی است.
مشروح گفتگو با استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله را در ادامه بخوانید؛
از کدام گسل های تهران باید بیشتر ترسید؟
گسل‌های اصلی در داخل گستره شهری تهران پهنه گسله شمال تهران و در جنوب تهران گسل‌های کهریزک و ایوانکی هستند. البته گسل مشاء نیز در فاصله 35 کیلومتر شمال شهر تهران (تهران‌پارس) در محل روستا کلان (از توابع لواسان) با گسل شمال تهران تلاقی دارد که از دید خطر زلزله این محل را به‌عنوان یک پهنه خطرناک برای رخداد محتمل برای یک گسیختگی بعد باید تلقی کرد. از سوی دیگر درست در 10 کیلومتر جنوب این نقطه یک شهر جدید به نام شهر پردیس مکان‌یابی (و احداث) شده که محل مهمی برای تجمع جمعیت هست (و جمعیت متأسفانه بیشتر هم خواهد شد). اخیراً استاندار تهران اعلام کرد که انتخاب این محل برای شهر جدید یک اشتباه تاریخی بود. به‌هرحال این محدوده جایی است که در تعریف‌های زلزله‌شناسی در حوزه نزدیک گسل فعال (محل تلاقی شمال تهران و گسل مشاء) قرار می‌گیرد. در این پهنه احتمال جنبش‌های شدید و گسیختگی سطحی بیش از حوزه دور از گسیختگی گسل در هنگام زلزله‌های شدید بعدی وجود دارد. توجه کنید که در محدوده کنونی شهر تهران عملاً ساخت ساختمان و برج روی گسل شمال تهران و همچنین روی گسل کهریزک انجام‌شده است. بنابراین ما با مسئله حوزه نزدیک و احتمال خرابی‌های بیشتر در آن در حین یک زمین‌لرزه شدید در داخل پهنه شهری تهران هم مواجه هستیم.
وجود گسل جدید در پردیسان و گمانه‌زنی‌هایی که درباره میزان خظرناک بودنش منتشر شده، چقدر درست است؟ آیا گسل جدیدی در تهران کشف شده؟
ببینید، به یک نکته مهم باید توجه کرد؛ ما در علم زمین‌شناسی تا شروع فاز کوهزایی بعدی گسل جدیدی عملاً نداریم. زمین شناسان یا گسل‌های پنهان را می‌یابند (با مشاهده مستقیم و یا به همراه برداشت‌های ژئوفیزیکی) و یا اینکه اطلاعات جدیدی از یک گسل از قبل شناخته‌شده با مطالعات خود به‌دست می‌آورند. در مورد اخیری که در خبرها آمده همکاران ما در سازمان زمین‌شناسی (آقای دکتر مرتضی طالبیان و همکاران ایشان) مطالعه جدید و جالبی بر روی میزان لغزش بر روی یک گسل (ایوبی، ترشت یا پردیسان، اسم‌های گوناگونی است که به این گسل داده‌شده است) انجام داده و در یک ژورنال بسیار معتبر علمی منتشر کرده‌اند. بخش‌های مختلف این گسل قبلاً توسط همکاران خود سازمان زمین‌شناسی در دهه‌های قبلی معرفی‌شده است. این کار به لحاظ علمی بسیار باارزش و قابل‌ستایش است. ولی اینکه از این مطالعه باارزش کسی بخواهد در مورد میزان خطر زمین‌لرزه در تهران نتیجه جدیدی بگیرد و یا اعلام شود که گسل‌های قبلی که می‌شناختیم خطر زیادی نداشتند و این‌یکی است که خطر واقعی را برای تهران دارد، نکته‌ای نیست که بتوان در تحلیل خطر زلزله برای آن توجیه جدی یافت. بنابراین تأکید می‌کنم که کار همکاران ما در سازمان زمین‌شناسی بسیار جالب و باارزش بوده و برای من دیدن نتایج جدید روی روند گسله یادشده (به‌ویژه اینکه موفق شده‌اند میزان لغزش روی گسل را در یک پهنه شهری اندازه بگیرند) بسیار جالب و قابل‌ستایش بود ولی این موضوع فعلاً در حد یک دانسته جدید است و این اطلاعات جدید مدل چشمه‌های لرزه زا برای تحلیل خطر زلزله را از اساس نمی‌تواند تغییر دهد و عملاً نتایج حاصل از تحلیل خطر زلزله را بر روی این مدل، دگرگون نمی‌کند. نکته‌ای را هم باید اینجا اضافه کنم و آن اینکه این گسل‌ها مانند گسل‌های نیاوران و طرشت (پردیسان) به باور بعضی از همکاران من عملاً “راندگی‌های پیشانی” همان گسل شمال تهران هستند (یعنی عملاً به لحاظ ساختاری و در عمق به یک پهنه گسیختگی گسله وابسته‌اند) که در سطح زمین بدین‌صورت رخ‌نمایی می‌کنند و گسل‌هایی مانند نیاوران و طرشت به‌موازات گسل شمال تهران در سطح زمین دیده می‌شوند.
آیا تقسیم بندی خاصی درباره میزان اثرگذاری و قدرت تخریب گسل های تهران وجود دارد؟
در مورد میزان اثرگذاری معمولاً مهم‌ترین پارامتری که موردتوجه قرار می‌گیرد بزرگای زمین‌لرزه است و برای هر گسل برآورد می‌شود که میزان توان لرزه زایی هرکدام از گسل‌ها و بیشینه بزرگایی که در یک زمین‌لرزه بعدی می‌تواند موجب شود چقدر است. بر اساس این پارامتر مهم که روش‌های مختلفی برای برآورد آن وجود دارد، کار مهمی که انجام می‌شود محاسبه میزان شتاب و شدت قابل‌انتظار در سناریوهای مختلف زمین‌لرزه و درنهایت با توجه به این میزان شتاب و شدت، با بهره‌گیری از منحنی‌های شکنندگی محاسبه میزان خسارت محتمل (بر اساس نوع و تراکم ساختمان‌ها و تأسیسات موجود در هر منطقه) است. چنین مطالعاتی برای تهران آغازشده و هم در پژوهشگاه ما (پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله) و هم در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دیگر نتایجی به‌دست‌آمده که میزان تخریب را در سناریوهای مختلف رویداد زمین‌لرزه مشخص می‌کند.
میزان تخریب و تهدید هرکدام از گسل چگونه است؟ باتوجه به توسعه مناطق شهری و بارگذاری های جمعیتی، پیش بینی می‌شود کدامیک از گسل‌های تهران احتمال خرابی و تلفات بیشتری داشته باشند؟
پژوهش‌های باستان‌شناسی که زیر نظر زنده‌یاد دکتر عزت‌الله نگهبان و توسط زنده‌یاد سیف‌الله کامبخش فرد، در منطقه قیطریه با حفاری در حدود هشت هزار مترمربع به کشف 350 گور باستانی، تدفین‌های یک نفره و دو نفره و مقادیر فراوانی اشیاء فرهنگی منجر شد. نتایج این پژوهش‌ها که در دهه 40 شمسی انجام‌شده و در دهه 50 ادامه یافته است، در کتابی زیر نام “تمدن قیطریه” از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی منتشرشده است. در این پژوهش‌ها نشان داده‌شده که گورستان قیطریه یکی از سندهای بسیار مهم از روش تدفین در دوره عصر آهن است. به گفته باستان شناسان، بیشتر تدفین‌ها به شیوه جنینی یا خوابیده به پهلو با دست‌وپاهای جمع شده صورت گرفته است. تعیین سن‌های انجام‌شده نشانگر توقف زندگی در این محدوده تمدنی در حدود 3200 سال قبل بوده است. جالب است که این تاریخ با تعیین زمان آخرین زمین‌لرزه مهم (با بزرگای 7 ریشتر) روی گسل شمال تهران (در ترانشه ای که زیر نظر دکتر حمید نظری و همکاران سازمان زمین‌شناسی در دهه 80 در منطقه وردآورد حفر کردند) همخوانی دارد، و چه‌بسا ویرانی تمدن قیطریه به رخداد همان زمین‌لرزه تعیین سن شده مربوط باشد. بنابراین اکنون می‌توان انتظار داشت تا با پژوهش‌های جدید بر روی سایر محدوده‌های مدفون در گستره تهران و ری و همچنین تعیین سن‌های جدید در محل‌های دیگر در پهنه گسل شمال تهران و سایر گسل‌ها در محدوده تهران، با روش‌های گوناگون به بازه‌های زمانی رویدادهای زمین‌لرزه در تهران پی ببریم.
تا آنجا یادم می‌آید پیش از این گفته‌اید تهران دو زلزله محتوم دارد با بازه زمانی مختلف، درباره آنها توضیح می‌دهید؟
ببینید، یک نکته که باید به آن توجه کرد آن است که در مورد زمین‌لرزه در آینده در تهران در کدام محدوده صحبت می‌کنیم و چه بازه زمانی را مدنظر داریم. آنچه امروزه می‌دانیم آن است که رخداد زمین‌لرزه‌ها در محدوده تهران (تأکید می‌کنم: حتی در محدوده شهری تهران کنونی) در آینده حتمی است. چرا که ما در همین محدوده زمین‌لرزه‌هایی درگذشته داشته‌ایم و از سوی دیگر در فرآیندی که منجر به رویداد این زمین‌لرزه‌ها شده به تغییر شکل در پوسته زمین در حد 2 تا 3 میلی‌متر در سال به‌صورت افقی و حدود 4 میلی‌متر در سال به‌صورت قائم در جنوب البرز مربوط است و بر اساس مشاهدات و سنجش‌های علمی این تغییر شکل ادامه دارد. حال ممکن است سؤال شود که در کدام پهنه‌ها می‌توان بیشترین انتظار رویداد زمین‌لرزه بعدی را داشت. جواب آن است که هم در پهنه گسله شمال تهران و هم در پهنه گسله جنوب تهران این احتمال وجود دارد. برای تدقیق مکان با بیشترین احتمال رخداد زمین‌لرزه‌ها در محدوده‌های شمالی و جنوبی شهر تهران لازم است تا با صرف هزینه آزمایشگاه‌های علمی روی پهنه‌های گسله بر پا شود و سنجش‌های میدانی با روش‌های گوناگون صورت گیرد. این سنجش‌ها به نتایجی می‌انجامد که اکنون در کشورهای پیشرفته و بر روی پهنه‌های گسل‌های فعال مهم مانند گسل سان آندریاس در ایالت کالیفرنیا بدان دست یافته‌اند. در آن حالت می‌توان از تعداد رخداد زمین‌لرزه‌های مهم و قطعه‌های آماده به گسیختگی بعدی سخن گفت.
منبع: خبر آنلاین
انتهای پیام/